Posts

जोसमनी : एक व्यावहारिक दर्शन

जोसमनी एक व्यावहारिक दर्शन डा.टीकाराम आचार्य ‘आरुणि’ सिर्जनशील लोकतान्त्रिक प्रतिष्ठान पोखराको गोष्ठीमा प्रस्तुत गर्नका लागि तयार पारिएको छलफलपत्र । मिति २०८०÷०६÷१३ १ परिचय नेपाली माटोमा जन्मे हुर्केको र सनातन धर्मका धार्मिक विधिविधानका कट्टताको पञ्जाबाट उम्काउनका लागि आविष्कार गरिएको सुधारपरक व्यावहारिक चिन्तन जोसमनी दर्शन हो । एउटा सम्प्रदायका भक्तहरुमा प्रचलित भएका कारण यसलाई ‘मत’ पनि भन्न सकिन्छ । यो दर्शन सनातनीहरूले स्वीकार गर्ने वेद निर्दिष्ट कर्ममा आधारित भए पनि यसले कट्टताका नियमलाई हुबहु मान्दैन बरु परिष्कार गरी सरल बनाएर जीवन चलाउनु पर्छ भन्ने मान्यता सहर्ष स्वीकार गर्छ । वैदिक विधिमुताक गरिने यज्ञयज्ञादिमा हुने अभिचार विधिको जटिलता एवं त्यसबाट पोषित छुवाछुत लगायत भेदभावपूर्ण नीति नियम बहिष्कार गर्दछ । मन, वचन र कर्मबाट अहिंसालाई जोड दिनु, ईश्वरीय आराधनालाई सजिलो र सर्वस्वीकार्य बनाउनु, समाजका सडेगलेका चिन्तनहरूलाई अफाल्नु, निर्गुण ईश्वरको अस्तित्व ग्रहण गर्नु, विभेद, भ्रष्टाचार, आडम्बर, नारीहिंसा, गरिब विरोधी तŒवको उछितो काड्नु र जातिप्रथाको खुेलेर विरोध गर्नु...

सनातनी कट्टरताको प्रखर विद्रोहमा उभिएको जोसमनी मत ः योगमाया उपन्यासका सापेक्षतामा

सनातनी कट्टरताको प्रखर विद्रोहमा उभिएको जोसमनी मत ः योगमाया उपन्यासका सापेक्षतामा डा.टीकाराम आचार्य ‘आरुणि’ मिति २०८० असोज १३ सार दुई सय वर्ष जति पुरानो जोसमनी मत नेपाली माटोको मौलिक आध्यात्मिक विचारधारा हो । सन्त शशिधरले आविष्कार गरेको यस मतले निर्गुण भक्तिका माध्यमबाट ईश्वरको आराधना गर्ने मात्र नभई धर्मलाई विधिविधानको जटिलताबाट मुक्त गरी मानवीय व्यवहारमा उतार्न सहज हुने काइदाहरू अवलम्बन गरेको छ । उनै शशिधरले प्रतिपादन गरेको समावेशी समाज सुधारपरक मतका सापेक्षताबाट योगमाया उपन्यासको अध्ययन गरी प्रस्तुत अनुसन्धान तयार गरिएको छ । निलम कार्की निहारिकाद्वारा लिखित यस उपन्यासको विश्लेषणका लागि सोही मतलाई सैद्धान्तिक आधारका रूपमा लिइएको छ । उपन्यासका साक्ष्यहरूलाई प्रमाणका रूपमा पेस गरी जोमनी मतको प्रभाव निरूपण गर्नका लागि विश्लेषणात्मक र व्याख्यात्मक विधिको प्रयोग गरिएको छ । उपन्यासको विश्लेषणका क्रममा जोसमनी मतका नौवटा मूलभूत विचारलाई ग्रहण गरी सोही कोणबाट अनुसन्धेय कृतिको विश्लेषण गरी जोसमनीहरूको उदारपरक र निर्गुण भक्तिवादी मान्यताको प्रभाव उपन्यासमा प्रस्ट रूपमा परेको छ भनी निचोड स्था...